جۆزێف برۆدسکی
وهرگێڕانی له سویدییهوه:
هیوا قادر/ عهبدوڵڵا قادر دانساز
جۆن دۆن دهنوێ و ههموو شتێکی دهوروبهریشی نوقمی خهو دهبێ.
دیوارهکان و ئهردهکه و چهرپاکان و تابلۆکان، نوستوون.
مێزهکه دهنوێت، قاڵییهکان و سورگییهکان و قوفڵه ههڵواسراوهکان.
ههموو دۆڵابهکه دهنوێت، مێزی نانخواردن و مۆمهکان و پهردهکان نوستوون،
ههموو شتێ خهوی لێ کهوتووه، بوتڵ و پهرداخ و گوڵدانهکان و نانهکه،
کێردی نانقاشکهرهکه و فهخفووری و شته کریستاڵهکان و دهوریی سهر مێزهکه،
شهوچرا و چهرچهفهکان و دۆڵاب و شووشهی پهنجهرهکان و کاتژمێرهکه،
پێپلیکانهکان و دهرگاکان نوستوون، شهو گهیشتووەته ههموو جێیهک.
له ههموو جێیهکدا شهوه: له قوژبنهکان و چاوهکان و بهرگهدۆشهکهکاندا،
له کاغهزهکان و مێزی نووسینهکه و خوتبه ئامادهکراوهکهیدا،
لهناو پهیڤهکانیدا، له هێزم و مهقاشی ئاگردانهکه و له سووچی ئاگردانهکهدا،
لهو شوێنهی ئاگرهکه دامرکاوهتهوه، له ههموو جێیهکدا ههر شهوه.
له بلووز و پێڵاوهکاندا، له گۆرهوی و سێبهرهکاندا،
له پشتی ئاوێنهکه و ناو جێگاکه و پشتی کورسییهکاندا.
دووباره لهنێو گوڵدانهکان و سهر خاچ و نێو بهرگه لێفهکاندا،
نهعلهکان و گسکی پشت دهرگاکه، ههموو شتێ نوستووه.
نوستووه ههموو شتێ، پهنجهرهکان و بهفری نیشتووی سهر لێواری پهنجهرهکان،
بهفری گویسهبانهی ماڵههاوسێ وهکو سفرهی سهر مێز ڕاخراوه، ستارهکان نوستوون،
کۆڵان سڕه وهک سڕیی مردوو،
دیمهنی گهڕهک لهناو چوارچێوهی به-بهفر-گیراوی پهنجهرهکهدا نابینرێ.
خهوتوون گومبهزهکان و دیوار و پهنجهرهکان، ههموو، ههموو شتێ نوستووه.
بهردی سهر شۆسته و کاریته و شیشبهندی پهنجهرهکان و گوڵزارهکان نوستوون.
چهپهر و زنجیره به-ئاڵتوون-زاخدراوهکان، لهمپهری بهر ڕێگاکان، نوستوون.
بڵێسهی هیچ ڕووناکییهک لهم شهوهدا ناگڕێ، جیڕهی هیچ چهرخێک ناگاته گوێ.
دهرگاکان و خڕهی دهسکهکانیان، زهنگهکان نوستوون، کێلونی پهنجهرهکان،
قوفڵهکان و پشتیوانیی دهرگاکان نوستوون، سورگییهکان و کلیلهکان.
نه دهنگێک، چرپهیهک، سرتهیهک نابیستی.
تهنیا خرمهی بهفر نهبێ و ئهو شهوهی که خۆی ماتهڵ دهکات و ناڕوات.
بهندیخانه و قوفڵهکان، تهرازووی سهر مێزی دوکانی ماسیفرۆشهکان نوستوون.
کهلاکی ههڵواسراوی بهرازهکان نوستوون.
خانووهکان و حهوشی پشتماڵ و سهگه پهتکراوهکان نوستوون.
پشیلهکان و گوێچکه قوتهکانیان نوستوون.
مشکهکان و مرۆڤهکان نوستوون، لهندهن سهرتاپای نوقمی گێژاوی خهوێکی قورس بووه.
له بهندهرهکهدا بهلهمێکی چارۆکهدار نوستووه.
ئاوی دانار دانار به بهفر، به بهر قوڵاخی بهلهمهکهدا دێت و دهچێت و
بهناو قووڵاییی دهریادا دههیسێنێ و
لهتهک ئاسمانێکی نوستوودا بۆ دوور دوور دهڕوات.
جۆن دۆن نوستووه و دهریاش لهگهڵ ئهودا نوستووه،
ئهو کهناره گڵگهچییانهی که به دهم دهریاوه درێژ بوونهتهوه، نوستوون،
زۆربهی ئهو دوورگهیه له ئامێزی بێدهنگیدا نوستووه،
دهروازهی ههموو باخچهکانیش به سێ قوفڵ کڵۆم دراون،
کهڤووتهکان و دارسنهوبهرهکان، قرژاڵهکان، لاریسکهکان و بێتوولاکان نوستوون.
پێدهشتی کێوهکان و جۆگهله و تولهڕێگاکان نوستوون،
لهو دهمهدا ڕێوی و گورگ و ورچهکان لهناو کونهکانیاندا نوستوون.
گێژاوی بهفر لهسهر ڕێگاکان مۆڵ بووه.
باڵدارهکان نوستوون، گۆرانییهکان کڕ بوون.
قیغهی قهلهڕهشکهکان و پێکهنینی کونهپهپوو نابیسترێ،
مهلهکوتی دڕندانهی شهو گومهزێک بهسهر ئینگلستاندا ههڵدهچنێ.
ئهستێرهیهک دهجریوێنێ. جرجێک به چاوی لێبووردنهوه سهیری بهردهمی خۆی دهکات،
ههموو شتێ نوستووه، مردووهکان به ئارامییهوه له گۆڕهکانیاندا پشوو دەدهن،
زیندووهکانیش لهناو جێگاکانیاندا، لهناو دهریای جلی خهوهکانیاندا،
تهنیا، یان دووبهدوو، قورس نوستوون.
ههموو شتێ نوستووه، ڕووبارهکان، چیا و دارستانهکان،
گیانلهبهره دڕندهکان و باڵندهکان، ههموو ئهوانهی مردوون،
ههموو ئهوانهی زیندوون، نوستوون. له دامێنی ئاسمانه تاریکهکانهوه
تهنیا ههر بهفره سپییهکهیه خول دهخوات. فریشتهکان نوستوون،
“ئینسانه پیرۆزهکه” به پاکیزهییی خۆیهوه دوور له شهرمهزاری و دڵلهرزینی دنیا نوستووه.
نوستووه دۆزهخ، بهههشتیش لهنێو شکۆی خۆیدا نوستووه.
لهم دهمهدا کهسێک نییه له ماڵهوه سهربکێشێته دهرهوه.
خودا نوستووه و زهوییش له دوورهوه ون بووه،
چاوهکان نابینن، گوێکانیش عهزابهکان نابیستن،
تهنانهت شهیتان و کینهش لهسهر بهفری کێڵگهکانی ئینگلستان
له پاڵ یهکدیدا نوستوون.
سوارهکان نوستوون، سهردهستهی فریشته و کهڕهناکهی نوستوون،
ئهسپهکان به دهم خهوهوه لهتر دهدهن،
پۆلهفریشتهی منداڵه بهیهکدائاڵاوهکانی
ژێر قوبهی کڵێسای سان پاولیش نوستوون.
جۆن دۆن و ههر ههموو شیعرهکانی نوستوون،
باری بێزاری و گوناههکان لهناو ڕهزمی بهیتهکانیدا ڕازاون.
ههر دێڕه و وهک برا و هاوڕێیهکی ئازیز به گوێی ئهوی تردا دهچرپێنێ:
کهمێ بڕۆ بهولاوه، پێویسته بهردهوام بین.
بهڵام ڕێگای گهیشتن به دهروازهکانی بهههشت گهلێ دووره،
دێڕهکان به دڵنهوایییهوه له پاڵ یهکدا جووت دهبن
لهم ئاوازهوه بۆ ئهو ئاواز ئهوق دهدهن.
ههموو کۆپلهکان نوستوون.
ههروهک پاسهوانێک له کاتی تێپهڕبوونی مارشێکی درێژدا
به لاتهنیشتدا قافیه و دوو نیوهدێڕه هیجاکان ئاوڕ دهدهنهوه.
گومهزی قایمی لاشانی دهروازهکان نوستووه،
نیگای ئاوی “لیسیس” نوستووه و
شانازیی دوور لهو نیگایانه قورس خهوی لێ کهوتووه.
پهژاره و کارهساتهکان قورس نوستوون. خهتاکان نوستوون.
خێر و شهڕ ئامێزیان به یهکدا کردووه.
پێغهمبهرهکان نوستوون، بهفره سپییهکه دهبارێ و
به دوای ئهو دهرگایانهدا دهگهڕێت تا وهک چهند پهڵهیهک له دوای خۆیهوه دایانپۆشێت.
ههموو شتێ نوستووه، کتێبهکان لهناو دێڕه سهختهکانیاندا نوستوون،
ڕووباری پهیڤهکان که بهفری فهرامۆشییان لهسهر نیشتووه نوستوون.
گشت گوتارهکان و ڕاستییهکانی ناویان نوستوون.
زنجیرهکان نوستوون و به ئاستهم زڕه له ئهڵقهیانهوه دهبیسترێت.
ههموو له بێدهنگییهکی قووڵدا نوستوون، “پیره نورانییهکه”
شهیتان و خوا، خزمهتکاره بهدهکانیان و هاوڕێیەکانیان و منداڵهکانیان نوستوون.
له سهرتاپای زهمیندا به درێژاییی ڕێیه تاریکهکان،
هیچ نابیسترێ تهنیا کرتهکرتی بهفر نهبێ.
بێدهنگ به! ئهوه چییه؟ یهکێک له دهرهوه دهگری
یهکێک لهو تاریکییهدا دهگری، ئهسیر لهبهردهم زستاندا نووزهنووز دهگری
نووزهیهکی باریک وهک کونی دهرزی، لێ بێ دهزوو…
ههموو شوێنێک تاریکه، سهرماوسۆڵه له ههموو جێیهکه…
به تهنیا بهسهر بهفردا دهخزێ و شهو به سپێدهوه دهداتهوه دهم یهک.
“ئهوه کێیه لهو سهرهوه دهگری؟ ئهوه تۆیت، فریشتهکهم
چاوهڕوانی عهشقی منیت، چاوهڕوانی هاوینێکیت لهژێر بهفردا سهر دهربێنێ؟
ئهوه تۆیت لهناو ئهو تاریکییهدا بهرهو ماڵ دهگهڕێیتهوه؟
ئهوه تۆیت بانگی شهو دهکهیت؟
کهس وهڵام ناداتهوه. “ئهوه ئێوهن، فریشته منداڵهکان؟
ئهم گریانه وام لێ دهکات بیر له کۆڕاڵه خهمگینهکانتان بکهمهوه”
ئێوهن، که له هاکڕا بڕیارتان داوه کاتیدڕاله خهوتووهکهم بهجێ بێڵن؟
بهڕاستی تۆ بڵێی ئهوه ئێوه بن؟
بێدهنگی. “دهکرێ ئهوه تۆ بیت، پاول؟
پاش خوێندنی ئهو ههموو پهندانه بۆ وا دهنگت نووساوه؟
ئهوه تۆیت، که لهو تاریکییهدا سهره بۆزهکهت دادهنهوێنیت و
دهگریت؟” بێدهنگی تهواو دهبێت.
“ئهو دهستهی که کهون و کائینات دهبات به ڕێوه،
ههر ههمان ئهو دهستە نییه، که دهموچاوی خۆی تێدا شاردووەتهوه؟
ئاهـ… چ هزرێکی سهرگێژکهره، ههر دهبێت تۆ بیت ئهزبهنیم؟
خوای گهوره، تۆ لهو کهشکهڵانی فهلهکهدا دهگریت.”
چهند به کپی! ئهم بێدهنگییه دهکشێ،
“ئهوه تۆ بوویت، جبرایل، که فووت کرد به کهڕهناکهتدا؟
سهگهکان دهستیان کرد به وهڕین. من به تهنیا له خهو ڕابووم.
سوارچاکهکان ئهسپهکانیان زین دهکهن.
ههموو شتێ لهو تاریکییه قووڵهدا گهمارۆ دراوه و نوستووه.
له ئاسمانهوه گهلهسهگی ڕاو بهر دهبنه خوارهوه،
ئایا ئهوه تۆیت، جبرایل،
لهو تاریکیی زستانه ترسناکهدا ههنسک دهکهیته کهڕهناکهتهوه؟”
“نا ئهوه منم، ڕۆحی تۆم، جۆن دۆن.
من، ڕۆحی تۆم، که به تهنیا لهم ئاسمانهدا بهجێ هێڵراوم،
به زنجیری ههستهکانم به توندی بهستراومهتهوه،
بهم باره گرانهوه له نێوان ههڵچوون و داچوونی مهبهستێکی بهرزدا
تۆ به ئازادی باڵ دهگریتهوه و لهم دهڤهرهدا دهفڕییت.
تۆ وهک باڵندهیهک وا بوویت، دوور له سهربانه لێژهکان،
ههموو گهلهکهی خۆت بینی، ههموو دهریاکانت بینی
ههموو وڵاته دوورهکان، پێش ههرشت دۆزهخت لای خۆت بینی و
دواتر لای ههموان.
تهنانهت تۆ به چاوهکانی خۆت بهههشتی درهوشاوهت بینی،
که پێک هاتبوو له سووڕگهی ههسته خهمبارهکانی خۆت.
تۆ به چاوی خۆت بینیت: ژیان وهک دوورگهکهت وا بوو،
ئێدی خۆت کرد به چاوساغی ئهم ئۆقیانووسه.
جیهان جگه له تاریکییهکی قریشکهکهر هیچی تر نهبوو.
تۆ به دهوری خوادا فڕیت و بهر بوویتهوه خوارێ و دیسان بهرهو ئاسمان بهرز بوویتهوه.
لێ ئهوهی باری شانی تۆی قورس کردووه، ئهوهیه، که خودا ڕێت نادا بگهیته ئهو بهرزایییانه،
لهوێ ههموو ئهوهی که له زهوی ماوهتهوه، تهنیا چهند ڕووبارێکی پێچهبهدهوره و
قولـلهی زراڤه، لهوێ دهڵێن ئهمه ئاخرزهمانه و
کهچی ئهو ترسه دڵ-له-ڕیشه-ههڵکهنهش نییه که باسی دهکهن.
لهم وڵاتهدا ههوا له جێی خۆیدا کپ وهستاوه.
ههموو شتێ به خهونێکی ناخۆش و پڕزۆڵلێبڕاو دهچێت.
خوا له شهوێکی تهماویدا ڕووناکییهکه له پهنجهرهیهکی دوورهوه.
هیچ گاسنێک لهوێدا کێڵگه ناکێڵێت،
هیچ گاسنێک ساڵ لهوێدا ناکێڵێت، سهده لهوێدا ناکێڵێت.
دارستانه وێڵکراوهکان حهسارێکی ئێجگار گهوره بهدهوری خۆیاندا دروست دهکهن.
بارانیش لهنێو گیا زۆروزهبهندهکاندا سهما دهکات.
ڕۆژێک دێت داربڕێک به ئهسپه لهڕهکهیهوه
سهری لێ بشێوێ و بێته ناو ئهم بێشهڵانه پڕ له سامناکییهوه.
دهبێ ئهو به دارسهرڤێکدا ههڵگژێ و له پڕ له دۆڵهکهی خوارهوه
چاوی بکهوێت به شهوقی ڕووناکییهک.
ئا دووری ههموو شتێکه. ئێره ناوچهیهکی تاریک و نائارامه.
ئهو نیگا هێمنه بهسهر بانه دوورهکاندا دهخزێت.
ئێره هێنده ڕووناکه، حهپهی هیچ سهگێک و
زرنگهی زهنگی هیچ کاتژمێرێک نابیسترێ.
لێ ئهو دهرک بهوه دهکات، دوور، زۆر دوور ههموو شتێکه و
به تهکانێکی بهگوڕ قوڵاخی ئهسپهکهی به توندی دیسانهوه وهردهچهرخێنێتهوه بۆ ناو دارستان.
لێرهدا ڕهشمه و تاخوڕک و شهو و ئهسپه لهڕهکهی
دهبنه خهونێک لهناو ئینجیلدا.
من ههر وهک ئهوهی که ههم ئاوا، دهگریم و ژیر نابمهوه،
من مهحکومم به ژیانێک لهناو ئهم بهردانهدا.
من ناتوانم بهم کاڵا گۆشتینییهی خۆمهوه بۆ ئهو کهشکهڵانی فهلهکه بفڕم
دهبێ له پێشدا بمرم، دهبێ فهرامۆشی بکهم،
بۆ ئهبهد ئهم ڕووناکییه شێدارهی زهوی له یاد بکهم.
من به تاسهی گهیشتن به تۆ دهسووتێم
تا جارێکی تر به گۆشتی لهشمان خومان به یهکترییهوه بدوورینهوه.
ئهز دهزانم، تاسهکردنی من بێسووده،
پاشان! گریانی من ئارامیی شهوی تۆ دهشێوێنێ و
به درێژاییی ئهو کاته ئهو بهفره تیژه بهناو ئهو تاریکییهدا لرفهلرف دهکات و
وهک دهرزییهکی ههرگیز ماندوونهبوو ئێمه پێکهوه دهدوورێتهوه.
ئهوه من نیم، که دهگریم، ئهوه تۆیت، تۆیت جۆن دۆن.
تۆ به تهنیا ڕاکشاویت و قاپی سهر مێزهکه له دۆڵابهکهدا نوستووه.
بهفریش له دهوری ئهو خانووه سهرخهوشکێنهدا لوول دهخوات و
لهناو تاریکیی ئهو شهوهدا ون دهبێت.
وهک باڵدارهکان لهناو هێلانهکانی خۆیاندا،
ڕووهو ئهستێرهکهت، که به ههورێک داپۆشراوه،
له پێناو تاسهی گهڕان به دوای ژیانێکی ڕاستهقینهدا،
که شادمانیی خۆتت پی سپاردووه، نوستوویت.
بێگهرده ڕۆحی ئهو، ڕێگهی ئهو بهدهر نییه له گوناهـ.
بهڵام ئهو وهک قهلهڕهشکهیهک له هێلانهکهیدا
له سهروو هێلانه بۆرهکانی ڕیشۆڵهکانهوه خۆی ناشارێتهوه.
ڕۆژێک ههر دێت بێدار بێتهوه، وهک بێداربوونهوهی باڵدارهکان.
ئهوهتا ههنووکهش لهژیر لێفهسپییهکهیدا نوستووه، له نێوان ڕۆح و
جهستهی نوستووی ئهودا، گهردوون به بهفر و خهون دووراوهتهوه.
له بهفردا ڕاکشاوه، له خهودا ڕاکشاوه و ئاسمان له نێوان ڕۆح و
جهستهی خهوتووی ئهودا وهستاوه.
ههموو شتێ نوستووه، دوو-سێ دێڕهشیعر نهبێ
که به تهوسهوه چاوهڕێی تهواوبوونن:
عهشقی سهر زهوی تهنیا بارێکی قورسی سهر شانی شاعیرانه،
عهشقی خودایش هیچ نییه جگه له گۆشتی پیری ڕهبهنهکان.
ههرچ بهرداشێک که ئاوی بهخوڕ بیخاته کار
ههمان ئهو ئارده دههاڕێت که پێشووتریش له دنیادا هاڕاوه:
دهتوانین ژیانمان لهگهڵ یهکتری بهش بکهین، بهڵام لهگهڵ کێ مهرگمان بهش بکهین؟
ئهم قوماشه داڕزاوه ڕێزهڕێز دهکهین و دهیدڕێنین.
فڕێی دهدهین و ههڵی دهگرینهوه، دیسان پارچهپارچهی دهکهینهوه
لهگهڵ دواڕاتهکاندنیدا! ئهوسا سهرتاپای ئاسمان لهو تاریکییهدا
دهرزییهکهی خۆی دهگرێت به دهستییهوه…
بنوو، بنوو، جۆن دۆن، ڕۆحی خۆت ئهشکهنجه مهده و بنوو.
عەبا داڕزاو و کونکونهکهت به خهمبارییهوه ههڵواسراوه…
بڕوانه لهناو ههورهکاندا ئهستێرهکهت خۆی پیشان دهدا
ئهو ئهستێرهیهی عهیامێکه ئێشکی تۆ دهگرێت.
پەراوێزەکان:
هیزم: پارچهداری سووتاندن.
کهڤوت، لاریکس، بیتولا: ناوی سێ درهختن.
پیرهنوورانییهکه: پێ دهچێت مهبهستی “جان پۆل” بێت، که گۆڕهکهی لهناو کڵێساکهدایه.
لیسیس: ئاوی پیرۆزی کڵێسایه.
تاخوڕک: گالیسکهی سهر بهفر.