گه‌رمكردنی ئاوێک بۆ مردوو
سەباح ڕەنجدەر | (١٩٦٥ - )
November 12, 2024
سه‌باح سابیر حه‌سه‌ن، ناسراو بە سه‌باح ڕه‌نجده‌ر، له لە ساڵی ١٩٦٥ له هه‌ولێر له‌دایک بووه.خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی و ئاماده‌یی ساڵی ١٩٨٥له هه‌ولێر ته‌واوكردووه. له سه‌ره‌تای هه‌شتاكانه‌وه دەستی کردووە بە نووسینی شیعر. تاکو ئێستا ئەم کتێبانەی بڵاو بوونەتەوە:
زێوان ١٩٨٨، ڕۆمانه شیعر، ڕووه‌كه‌كانی خوداوه‌ند ١٩٩٩، شیعر، خه‌ون وا خۆی گێڕایه‌وه ٢٠٠٤، شیعر، شه‌ڕی چل ساڵه ٢٠٠٥، شیعر، مردوویه‌ک ئاگای له هه‌مووانه ٢٠٠٨، شیعر، سه‌د و یه‌كشه‌وه ٢٠٠٨، شیعر، ساڵی سفر ٢٠١٠، شیعر، سروودی زه‌وی ٢٠١٢، شیعر، حه‌زده‌كه‌م ئه‌وه‌نده بژیم ٢٠١٥، شیعر، دواكه‌وتن له كه‌شتیی نووح ٢٠١٨، شیعر، دیوانی سه‌باح ڕه‌نجده‌ر به‌رگی یه‌كه‌م و دووه‌م: ٢٠١٨، كۆبه‌رهه‌م، به‌ها و هه‌ڵه‌ی پێشبینییه‌كان ٢٠١٩، شیعر، سه‌ره‌تا وشه بوو ٢٠٢٠، شیعر، سه‌رزه‌مینی هه‌موو ناوه‌كان ٢٠٢٣، شیعر ، ئه‌زموون و شیعری بێگه‌رد ٢٠٢٤، گوتار و بیروڕای ئه‌ده‌بی.
فەرموون خوێنەری نویترین شیعری سەباح ڕەنجدەر بن
گه‌رمكردنی ئاوێک بۆ مردوو
سەباح ڕەنجدەر
١
ناقۆڵای ئاماژه ڕه‌ش
چاوی گرژی كرده قولاب و بانگەوازی هەڕەشە
قوربانیی خۆی هه‌ڵبژارد
به ته‌نیشت گۆڕی كه‌مه‌ره‌شلان تێپه‌ڕی
وه‌ستاو له نیوه‌ی په‌یژه‌ی ڕوخسار و تارمایی
له‌ناو هه‌موو یادگاری و ماڵی ڕوحه‌كان ماوه‌ته‌وه
گۆڕستان به خورپه‌ی باڵی باڵنده‌ی ماندوو شووره كرابوو
چووم له چیای تاسه و ناوچه‌وان پڕ هه‌ست
تامی ئاشنابوونه‌وه بكه‌م
دڵم به‌رزكرده‌وه تا ئاستی دڵپشكوتوویه‌ك
به باده‌ی سووری زه‌وی ژیاوه
پاشماوه‌ی داڕووخانیش ده‌داته لا
خۆر كاتژمێری زه‌وییه
ده‌ستی تاریك و نۆبەتداری نهێنییەكانی ئاسۆی
خستووه‌ته ئه‌م لا و ئه‌ولای چركه‌ی سفر
تاخمی چام شكا
٢
به دیواری ژووره‌كه‌مه‌وه وێنه‌ی قاله‌مه‌ڕه‌م هه‌ڵواسیوه
چه‌ناگه‌ی خستووه‌ته سه‌ر شمشاڵی
مردنیش ده‌ستی لێ به‌رز كردووه‌ته‌وه
ژماره‌ی كونه‌كانی بیرچووه‌ته‌وه
له كامیان شه‌یتان ده‌رده‌كرێ
له كامیشیان خوداوه‌ند دێته هه‌ناسه و ئاوازیه‌وه
كونه‌كانیش له دڵی شمشاڵدا دوژمن نین
بیریشیان له‌وه نه‌كردووه‌ته‌وه
ئاواز شه‌یتان ده‌رده‌كا و خوداوه‌ند ده‌هێنێته ژووره‌وه
وێنه‌كه ته‌ماشای ون نه‌بووه
دیواری ماڵی منی گواسته‌وه ناڵه‌شكێن
ده‌نگی كۆڕاڵ كردیه
مۆزه‌خانه و سه‌را و هه‌وار و ته‌زووی خودایی
ئاگرێكی ئه‌فسانه‌یی گه‌رمی كردوونه‌ته‌وه
دڵم بۆ ئه‌وه ڕاگرتووه
دره‌ختی سه‌روپرچ پڕ باڵنده قسه‌م بۆ بكات
له ساته‌كانی كه‌م به‌ش هه‌نگاوت گه‌رمتر كه
نامراد و نیوەزیندوو
مه‌ستانه نه‌ڕژایته كه‌ناری چپه و ڕازی شه‌و
مراویی كێوی به‌ناو یاری ئاگرین تێپه‌ڕی
ڕۆحی مردووان بهێننه‌وه و چاوان پڕكه‌ن
به‌چكه‌ی كه‌وتوو ده‌خه‌نه‌وە هێلانه‌وه
٣
با بێ ئاراسته نییه
مرۆڤیش
گفتوگۆیان له‌گه‌ڵ هه‌موو شت پێویست و گه‌رمه
له‌پڕێكیش داده‌مێنن و بێده‌نگ ده‌بن
ئاگر له دڵدا كڵپه ده‌دا
گه‌وره‌ترین ڕووبه‌ر ڕووبه‌ری داره‌بازه‌یه
به‌ختم كرایه‌وه و قه‌یتانی پێڵاوم گرێ دا
ڕێگا به نه‌رمی ئاوى بۆ دڵ و چاو گه‌رم كرد و سووك ده‌ستی گرتم
وریابه قووڵایی ڕوونبوونه‌وه‌یه
مۆسیقای به‌خاك سپاردن و پرسه
ده‌نگی نزمه و خۆت لێ ون نه‌بێ
دارستان تاریكیش بێت لك و گه‌ڵا و سێبه‌ری ڕوونبوونەوە و سۆراغكردن
له قەڵەڕەشی ڕەنگاوڕەگ و په‌ڵه‌ی شه‌ڕ زۆرتره
ڕووبار خۆی بێ روخسار و ناوك نەبڕاو و به هه‌ڵپه و هه‌ڵه‌شه‌یه
ته‌نیا شه‌پۆله‌كانی چاڵی ڕوومه‌تی پڕده‌كه‌نه‌وه مه‌ستن
ڕووته‌ن ده‌موچاوی ئه‌وانه‌ی پیشان دام له‌بیریان كردووم
شار بینینێكی گه‌مژه‌بوو
ڕوخسار تێیدا پلاستیكی كه‌چه‌ڵبووی به‌رخۆربوو
ڕه‌نگم له ته‌نیایی وه‌رگرت و دڵۆپه‌كانیشی له‌سه‌ر په‌نجه‌م ده‌ڕژێن
پڕ سرووش و به‌هره و ده‌وره‌دراوم به‌وه‌ی ته‌نیایی كردم
٤
ژیانی ڕابوردوو
ژیانێكی له‌ده‌ستچوو نه‌بوو
برین له دڵی خۆمان و ده‌موچاوی منداڵمان ساڕێژبوو
باڵنده‌ی حه‌وشه و بانیش په‌ڕی نه‌رمونیانیان پۆشیبوو
ڕۆح و باڵیان پڕبوون له خواست
ڕووناكیی خوداڕسك له‌سه‌ر ده‌ستی دانان و به باڵ كه‌وتن
باڵنده‌ی نه‌ترساو زوو ده‌چێته سینگی نزیكترین دره‌خته‌وه
له‌شكری پێ له ڕكێف سه‌ره‌تای مه‌ستیم نییه
شادییه‌كی كورتم لێ ون بوو
ڕێگای پڕ كاره‌ساتم پێ زانیبوو
ڕه‌نگ و زایه‌ڵه و براده‌رانی من له‌كوێن
پێم له دوام نایه
چاوم گه‌وره‌یه و ڕێگاش ئەو شتانەم پێ دەڵێ كە دەیزانم
گۆڕه‌كه‌ش تازه‌یه هێشتان گوڵه حاجیله‌ی له‌سه‌ر شین نه‌بووه
ڕۆشناییه‌كی گه‌شاوه‌شی هه‌یه
پێنجشه‌ممه پێم له دوام دێ و تاسە
دەم و زمانی كردووەتەوە
دره‌ختی شاریش له‌گه‌ڵم دێن
باڵنده له‌ناو پرچیان دەرگایان لێ واڵایە و سینگی یه‌ك ده‌خورێنن
ئاوی كووپه و شانه‌یه‌ك له‌پاڵ سه‌رت داده‌نێم
پرچی ئاڵۆزت خاوكه‌وه و له هه‌موو بیانوویه‌ك ده‌بوورم
جلی شۆراو وشك نه‌بووینه
كۆیان بكه‌مه‌وه
باڵی باڵندە تای لێیە و په‌نجه‌ره‌ش سڕ
مردن به چه‌ند ڕۆژێك له‌من به ته‌مه‌نتره
داوای كردووه له گه‌نجینه‌ی ئێمه بمێنێته‌وه
٥
ناوچه‌وانی به ئه‌ندازه‌ی كێڵگه فراوان و هاو واتابوو
ڕووناكی گه‌یینی گوڵه‌گه‌نمی هه‌ڵمژیبوو
خۆر له زه‌وی نزیك بووه‌وه
شه‌پقه‌یه‌كی پووشم له‌سه‌ری كه‌نگر له كۆڵ كرد
چه‌ترێكیشم هه‌ڵدا و دام نه‌دایه‌وه
چرا له ژووری ئه‌نگوستیله‌ی یاقووت كه‌وتوو حیكمه‌تی چییه
گۆڕت وه‌ك سه‌رچاوه گه‌رمی بێڕه‌نگی لێ هه‌ڵده‌قوڵێ
بوومه‌له‌رزه‌ش له‌م ناوه بدا
گۆڕت ده‌گوازمه‌وه ناو لووله‌ی ئێسكم ناهێڵم ڕایبوه‌شێنێ
له پشت دارستانی نابینا
سه‌یری فڕینی ناوه‌ختی باڵنده ناكەم
گوێ له هاوار ده‌گرم و هیوای لێڵیش ناخوازم
ده‌بێ لك هه‌بن باڵنده‌ی له‌سه‌ر بنیشنه‌وه
سڵاو چیمه‌نی حه‌وشه خوناوی شه‌ویی لێ ماوه‌ته‌وه
بنیشنه‌وه ڕه‌نجی ژیان و گۆرانی ئاسكه باریكه‌ی شاخ و دۆڵم
گه‌لێك ئاگرم بۆ بینین به‌رزكردووه‌ته‌وه
ده‌م هه‌یه به‌ڵام چاو نییه
ڕووناكی سەر گوڵەگەنم بەتینە
٦
هه‌وا داویه‌ته فێنكی
دوو كورسیم بردووه‌ته به‌ر هه‌یوان
چایه‌ك دێم كه و چی له ته‌مه‌ن ماوه باسی كه‌ین
به ڕۆژی ڕووناك ته‌رازووی پیری گران بوو
ڕه‌تێك ببه‌م و پێم بكه‌وێته سه‌ر زه‌وی سارد
ده‌ست و په‌نجه‌ی تاجبه‌خشت بۆنوبه‌رامه‌ی زۆرن
نيولیر‌ی ملت مۆسیقا و مۆری بۆنه و جڵه‌وی جوانووه
تازه ده‌هات چاوانم ڕووناكی سەر درەخت و باڵ و ياڵ
بگوازنەوە ناولەپم
قاز و مراوی ده‌م گۆلاو باڵ له ئاو ده‌ن
پڕووشه‌م به‌سه‌ردا بپژێ
هه‌وا دایه تووشی
دنیا تانەی كەوتە سەرچاو
ئاسمان هه‌ست به چاو ده‌كا
چاوی چاودێرانیش ده‌ناسم
٧
ژیانم به ده‌نكه شه‌كری ناو شه‌كردان پێوا
له ته‌نیشتم دانیشت و په‌رچه‌می هه‌ڵدایه‌وه
گوتی ژیان نەوا و بادەیە
حه‌وت ئاسمان مه‌ست بوو
ئه‌و شاره گه‌وره‌یه‌ی ناوی هه‌سته له‌دایك بوو
ڕووباری ده‌وروبه‌ر ماسیی هاتێ و گه‌رایان خست
ئاسمان سه‌رنجی ئه‌زه‌لی دا
سەرەتای سەرگەرمی و ده‌ست له‌سه‌ر ناوچه‌وان دانانی نه‌خۆش و پڕ ته‌مه‌نیی بۆ خواست
غه‌زه‌ل كێش و سەروای له‌سه‌ر ده‌ست گێڕا
خۆری له‌سه‌ر شانمان هه‌ڵاتوو بووه زه‌مینی حیكمه‌ت
نان له پشتی په‌نجه‌ره‌وه
هاته ئه‌م دیو
چا له‌خۆیه‌وه شیرین بوو
په‌نجه‌ره ده‌می كرده‌وه چاوی پیرۆزی ناو پیرۆزان فه‌رموون
ده‌ست به‌سه‌ر هه‌وێنی ڕووناكیدا بهێنن
ته‌می زه‌رد پاشه‌كشه‌ی كرد
نوێژم بۆ ئاماژه‌ی ناوله‌پ دووباره كرده‌وه
٨
به نیازی نووسینی دوا دێڕی یه‌كه‌مین ئه‌فسانه
ده‌ستم به گۆنای گۆڕدا هێنا
باڵنده‌ی چاوه‌ڕوان نیشتنه‌وه و حیكمه‌تی ته‌مه‌نیان دامێ
سیوشه‌ش مه‌رجانم له ده‌وری دانا بیپارێزن
بمپارێزن په‌ڕوپۆم له ئاوی سڕ ماوه‌ته‌وه
په‌پووله نزرگه گرتی و باڵی نه‌رمی به‌رزكرده‌وه
ئاوازی به‌رزبوونه‌وه‌ی باڵ سرووشی هه‌ڵدا
به هێواشی ڕووناكی خودایی ڕژا
به شێنه‌یی گه‌شه‌ی گیا به ژیان ڕاهاتمه‌وه
سیوشه‌ش جار نووسیم
ژیان و یه‌كه‌مین ئه‌فسانه
سروشت ته‌زووی گه‌رمی به له‌شدا هات
له‌ژێر دره‌ختی حه‌وشه سێبه‌رێكی پڕ جریوه و جووكه
داینیشاندم و ته‌مبوورێكی خه‌مگین ده‌ژه‌نم
كات ژیان ده‌خوا
دەخەمە بۆشایییه‌كی ڕوونه‌وه
سروه‌ی ئێواره ده‌گه‌ڕێته‌وه و له دره‌ختی حه‌وشه ده‌دا
دڵنیام تاجی په‌پووسلێمانه
وێنه‌ی ژنێكی به گۆزه‌ی زوڵاڵه‌وه هه‌ڵگرتووه
سروشت وێنه‌یه‌كه له ڕوخساری یه‌كه‌مین ئه‌فسانه
سیوشه‌ش جار ته‌وافی یه‌كه‌مین ئه‌فسانه ده‌كه‌م
٩
پێش كازیوه له نزیك په‌نجه‌ره‌وه داگیرساوه
ئه‌ستێره‌ی خانه‌خوێی ڕاسپاردووه
به ده‌نگی دڵت بده‌وه من و به هه‌موو ناوێكه‌وه بانگم بكات
كه‌سێكی تر نابێته دێڕم
ده‌موچاوی سروشت لۆچی گرژی تێدا نییه
شایه‌نی سه‌یركردنه
گوڵاوی پرسه و ئاخی گران له خۆم ده‌ده‌م
خۆم و سێبه‌ری دره‌نگ بینراوم
ده‌چینه باخچه‌یه‌كی پشتگوێ خراو
به ئه‌مه‌ك و تاسه‌وه له یه‌كتر ڕاده‌مێنین
چاوی پڕ پەرجووم هه‌ڵده‌بڕم
سارد و به‌تاڵ ده‌گه‌ڕێمه‌وه هێلانه‌ی سیمرخ
شه‌وانم گران تێده‌په‌ڕن و كه‌ركه‌ده‌نێك ئاسۆی ڕاونام
خۆرێك ڕه‌نگ و ڕووی له من وه‌رگرت به ناوی تێپه‌ڕی
١٠
لە مانگی دارستان چرۆ بووی
سەرسامی بەرەو لات هات
لەناو دەستی بەهێزت ڕاتگرتم
بە ئەسپایی دەجووڵایتەوە و چەفیەی شەدەشلانت بەستابوو
دەبێ بە بادە بەراوردت بکەم
هاتوومەتە ناو شلێران
دەستبازی لەگەڵ کێلت دەکەم
تاکباڵی هێزی گوشیوم و برك و هاڵاوی سوێ هه‌ناسه‌ی ته‌نگ
وەک جۆگەلەیەکی باریکی چاولێڵ و نیوەتانەگرتوو
سەربەرەوخوار پێ دەکوتم
لەسەر سەکۆیه‌كی نزیكه لافاو دەڕوانم
ڕوخسار لە جەنگی مەرگن
چش لە ساردایی پایز گۆڕ بە شەونم تەڕن
سێبەرم بەسەر شەقام دەکشێ ساتمە دەکا و بە لادا دێ
بزەی خەون و وەرز و شایی و یاد و سۆز و شاد
لە حیکمەتی هەموو کتێبەکانی خوێندوومنەتەوە جۆشاوترن
خۆشیی لەپڕی منیان لێ دەڕسکێ
لە خۆڕەنگم شەرابم دەخەمڵێ و كووپەشم كەمێك بە خۆیەوە دەنازێ
وەرە خەونم
لەسەر سەکۆ بە باڵی کراوەم ڕاوەستاوم
هەتاوی نیوەڕۆ تووڕەیە
١١
هێزمان دایه قاچی ئه‌سپ
ئه‌میش سمی پیشانی ئاوێنه دا و ئازاری
مانگ و گۆرانیی شاردراوه‌ی گێڕایه‌وه
ده‌ستم به‌سه‌ر گۆنای بێڕه‌نگیدا هێنا
لێوی به‌باركه‌وتووی جووڵا و كۆتری چیایان نیشتنه‌وه
خه‌ونی من ده‌بینن
ئاگردانی لاڕێ سارده
سۆزێكی كۆن له دڵم ماوه‌ته‌وه
كوڵا و ساردبووه‌وه
ئاسۆی كازیوه‌ی كرده ڕوخساری خۆی
بێ هیچ گوێپێدانێك
بیره‌وه‌ری زیندووكردمه‌وه
ژیان له‌سه‌ر په‌یژه‌وه ده‌بینین
قسه‌مان له‌باره‌ی هێزی قاچی ئه‌سپ ده‌كه‌ین
شوێنپێكان هێزیان مژیوم و سه‌رچاوه‌ی خه‌ڵوه‌تن
به‌سه‌ریاندا دێمه‌وه
ته‌مبووره‌كه‌م ژێی شل بووینه‌وه
له شه‌قامی باڵندانم
گۆرانییه‌ك ده‌مم ده‌كاته هێلانه زمانی لەناو دەڕوێ
١٢
زه‌رده‌ی ئێواره‌یه و بۆنی بخوور و ئاوابوون
به‌یه‌كه‌وه په‌ڵه‌یان دا
وێنه‌ی ناو ئه‌لبوومه‌كه‌مان خه‌وتوون
تۆز به‌ری بینایی گرتووم و ڕۆشنیم دایه كزی
لە دوورایی نێوان مۆسیقا و گۆرانیبێژ
سندووقی سیحر شكا
وه‌ك كوێرێك ده‌ست ده‌كوتم
خاك له شێوه‌ی پرچت نه‌رمه و شێوه‌زایه
ده‌ستم به لانك ده‌كه‌وێ ڕایده‌ژه‌نم
ڕۆژانیش دێنه ژووره‌وه
چرایه‌ك به ناوچه‌وانی كتێبخانه‌م هه‌ڵده‌واسن
ده‌ڕوانێته دێڕ و وێنه و كۆپله‌ی ئه‌و شیعرانه‌ی ڕازبوون
په‌نجه‌ره‌یه‌كی هه‌وا خۆش و پاراوی به‌سه‌ر ماڵه‌كه‌مدا
باران له كه‌مییه و پێویستیشه زه‌وی بچێنرێ
حه‌وا له په‌راسوو نییه
خودا كوڵمی به بۆنی نانی گه‌رم ئاڵ كردووه
ڕۆیشتووی ببیته گۆی زه‌وی و ڕه‌نگ بده‌یته
ئه‌ستێره‌ی پێش كازیوه و باران دابارێنی
پرچی دره‌خت بشوا
سه‌كۆی هه‌ژارانیش بڕشێنی
تا ئەستێرەی باڵدار لە ئاسمان دێنە خوارێ
یاد سواری پاسكیلی سێ تایه ده‌كه‌م
به‌سه‌ر كومباره خۆڵه‌مێشییه‌كه ده‌یسووڕێنمه‌وه
زایه‌ڵه به‌دوای زایه‌ڵه‌دا دێ و هه‌موو به‌هره‌كانی خۆی ده‌زانێ
نه‌وه‌كه‌شمان ددانی ده‌ركردووه
كوڵمت نانی گه‌نمه
شێوه و شێوه‌زا تێیدا چرۆ ده‌كه‌ن و تیشك پڕ ده‌بن
ماڵه‌كه‌شمان به درەخت و باڵندەیە
جریوە و جووەكە دەبەخشن
هەزار ئومێدی لەناو بەجێماوە
گڵۆپی تای هەیە
